Οξειδωτικό στρες | Πώς συνδέεται με την υπογονιμότητα και τι πρέπει να γνωρίζετε

Το οξειδωτικό στρες αποτελεί μία πολύ σημαντική παράμετρο όταν αναφερόμαστε σε ζητήματα υπογονιμότητας, επηρεάζοντας τόσο τα ωάρια όσο και τα σπερματοζωάρια, και ως αποτέλεσμα τη συνολική αναπαραγωγική ικανότητα. Το οξειδωτικό στρες αναφέρεται σε αυξημένα ενδοκυτταρικά επίπεδα αντιδραστικών ειδών οξυγόνου ROS (ένας τύπος ασταθούς μορίου που περιέχει οξυγόνο και που αντιδρά εύκολα με άλλα μόρια σε ένα κύτταρο) που προκαλούν βλάβη στα λιπίδια, τις πρωτεΐνες και το DNA.

Το οξειδωτικό στρες εμπλέκεται στην παθοφυσιολογία πολλών αναπαραγωγικών επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της υπογονιμότητας (Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, Ενδομητρίωση κα.), της αποβολής, της προεκλαμψίας, του περιορισμού της εμβρυϊκής ανάπτυξης και του πρόωρου τοκετού (ΠΗΓΗ). Το ίδιο ισχύει και για το αντρικό αναπαραγωγικό σύστημα με πολλές καταστάσεις αναπαραγωγικών παθήσεων να οφείλονται επίσης στο οξειδωτικό στρες, όπως η εξασθένιση των σπερματοζωαρίων, η δυσλειτουργία του σπέρματος και ο κατακερματισμός του DNA του σπέρματος (ΠΗΓΗ).

Παράγοντες όπως το lifestyle, οι διατροφικές συνήθειες, οι εξωγενείς τοξίνες, το άγχος, η προχωρημένη ηλικία, η μειωμένη φυσική άσκηση, η έντονη χρήση του κινητού τηλεφώνου και η αυξημένη λήψη καφεΐνης προκαλούν υπερπαραγωγή ελεύθερων ριζών λειτουργώντας αρνητικά στη γονιμότητα. Διάφοροι ακόμη παράγοντες που ευθύνονται για διαταραχές της γονιμότητας, όπως η παχυσαρκία, ο υποσιτισμός, το κάπνισμα, το αλκοόλ και χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα, συνδέονται επίσης με το οξειδωτικό στρες.

Τα προβλήματα υπογονιμότητας λόγω οξειδωτικού στρες μπορούν να αντιμετωπιστούν με την αλλαγή στον τρόπο ζωής αλλά και τη  χορήγηση εξειδικευμένων αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων.

Πώς το οξειδωτικό στρες συνδέεται με την ποιότητα ωαρίων και πώς με του σπέρματος;

Σημαντικές επιπλοκές που οφείλονται στο οξειδωτικό στρες και αφορούν την ανδρική υπογονιμότητα είναι:

• Εξασθένιση των σπερματοζωαρίων (κινητικότητα και ζωτικότητα)
• Δυσλειτουργία των σπερματοζωαρίων
• Κατακερματισμός του DNA του σπέρματος

Τα εξασθενημένα σπερματοζωάρια αποτελούν μία από τις κύριες αιτίες υπογονιμότητας. Έχει τεκμηριωθεί ότι το μέρος των σπερματοζωαρίων, το οποίο περιέχει αλληλουχίες DNA συνδεδεμένες με ιστόνες, όπως τελομερή και υποκινητές γονιδίων για την εμβρυϊκή ανάπτυξη, διατρέχουν συχνά υψηλό κίνδυνο οξειδωτικού στρες, οδηγώντας σε υπογονιμότητα. Ακόμη, ο μηχανισμός της δυσλειτουργίας του σπέρματος σχετίζεται με το οξειδωτικό στρες, το οποίο προκαλεί παραμόρφωση της ακεραιότητας του DNA του, καταστρέφοντας τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια που υπάρχουν στην πλασματική μεμβράνη των σπερματοζωαρίων. Αυτό έχει αρνητική επίδραση στη ρευστότητα και τη διαπερατότητα της μεμβράνης των σπερματοζωαρίων, οδηγώντας σε υπογονιμότητα.

Η επίδραση του οξειδωτικού στρες στην ποιότητα του σπέρματος έχει μελετηθεί εκτενώς και εκτιμάται ότι είναι το πρόβλημα στο 25 μέχρι και το 87% των περιπτώσεων ανδρικής υπογονιμότητας.

Σημαντικές επιπλοκές που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες και αφορούν τη γυναικεία υπογονιμότητα είναι:

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ ή PCOS)
• Ενδομητρίωση
• Επιπλοκές της εγκυμοσύνης

Οξειδωτικό στρες και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ΣΠΩ

Το οξειδωτικό στρες σχετίζεται άμεσα με το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών ΣΠΩ. Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι μία από τις πιο κοινές ορμονικές διαταραχές, που εμφανίζεται στο 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Με το ΣΠΩ, μέσα στις ωοθήκες σχηματίζονται πολυάριθμες κύστες ως αποτέλεσμα ανωοθυλακιορρηξίας. Έτσι δημιουργείται μία μεγάλη ορμονική ανισορροπία. Για παράδειγμα, τα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης μειώνονται, ενώ τα επίπεδα ανδρογόνων είναι υψηλότερα. Σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, ο εμμηνορροϊκός κύκλος στις γυναίκες διαταράσσεται λόγω του υπερανδρογονισμού. Παρά την μακρά ιστορία των μελετών για το ΣΠΩ, η αιτιολογία του είναι ακόμα άγνωστη. Το οξειδωτικό στρες αναγνωρίζεται πλέον ότι παίζει κεντρικό ρόλο στην παθοφυσιολογία πολλών διαφορετικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου του ΣΠΩ. Αν και η παραγωγή και ο πολλαπλασιασμός ενδοκυττάριων αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS) ελέγχονται από πολύπλοκα αντιοξειδωτικά ενζυματικά και μη ενζυματικά συστήματα, η κατανόηση των μηχανισμών του οξειδωτικού στρες είναι σημαντική για την ανάπτυξη στρατηγικών για την πρόληψη και τη θεραπεία του ΣΠΩ. (ΠΗΓΗ)

Οξειδωτικό στρες και ενδομητρίωση

Ακόμη, το οξειδωτικό στρες συνδέεται με την ενδομητρίωση, η οποία εντοπίζεται συνήθως στην κάτω κοιλιακή χώρα ή στην πύελο, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα σημεία του σώματος. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση συχνά υποφέρουν από πόνο στην κάτω κοιλιακή χώρα, πόνο κατά την περίοδο ή πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή και μπορεί να αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες. Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες με ενδομητρίωση, μπορεί να είναι ασυμπτωματικές.

Η συσχέτιση μεταξύ ενδομητρίωσης και υπογονιμότητας έχει καθιερωθεί στη βιβλιογραφία. Το μηνιαίο ποσοστό γονιμότητας σε υπογόνιμες γυναίκες με ενδομητρίωση είναι από 2 έως 10%, ενώ στις υγιείς γυναίκες το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ 15 και 20%. Στη βιβλιογραφία, εξηγείται καλά πώς το οξειδωτικό στρες μπορεί να επηρεάσει μια ποικιλία φυσιολογικών λειτουργιών όπως η ωρίμανση των ωαρίων, η στεροειδογένεση, η ωοθυλακιορρηξία, ο σχηματισμός βλαστοκύστης, η ωχρινοποίηση, η εμφύτευση του εμβρύου και η συντήρηση της κύησης. Το οξειδωτικό στρες επηρεάζει τη γονιμότητα σε γυναίκες με ενδομητρίωση που μένουν έγκυες είτε φυσικά είτε με κάποια μέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής. Η ανισορροπία μεταξύ των ROS και των αντιοξειδωτικών μηχανισμών οδηγεί σε κατάσταση οξειδωτικού στρες στο περιτοναϊκό περιβάλλον, στο ωοθυλακιακό υγρό και στο περιβάλλον των ωοθηκών, γεγονός που μπορεί εν μέρει να εξηγήσει την κατάσταση υπογονιμότητας που σχετίζεται με την ενδομητρίωση.

Διάφορες ενδείξεις υποστηρίζουν το ρόλο του οξειδωτικού στρες στην ανάπτυξη και εξέλιξη της ενδομητρίωσης. Αυτή η παρατήρηση μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την αξιολόγηση των θεραπευτικών προσεγγίσεων που στοχεύουν στην οξειδωτική ανισορροπία: η κατάσταση του οξειδωτικού στρες μπορεί να αντιπροσωπεύει το κλειδί για τη θεραπεία και, τελικά, την πρόληψη της ενδομητρίωσης. Ειδικότερα, στο μέλλον, οι κλινικές δοκιμές θα βοηθήσουν στην καλύτερη αποσαφήνιση της αποτελεσματικότητας των αντιοξειδωτικών ως πιθανών θεραπειών για την ενδομητρίωση (ΠΗΓΗ).

Οξειδωτικό στρες και επιπλοκές της εγκυμοσύνης

Σύμφωνα με μελέτες το οξειδωτικό στρες φαίνεται πως είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένο με ανωμαλίες τόσο στην έγκυο μητέρα όσο και την εμβρυϊκή ανάπτυξη, επηρεάζοντας αρνητικά την ομαλή έκβαση μίας κύησης μέσα από πολύπλοκους μηχανισμούς όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται στην παρακάτω εικόνα.

Επίδραση του οξειδωτικού στρες στη λειτουργία και την παθολογική εξέλιξη της εγκυμοσύνης – ΠΗΓΗ 

Σε γενικές γραμμές, οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα και σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες είναι:

• Ηλικία
• Σωματικό βάρος
• Παράγοντες του τρόπου ζωής (κακή διατροφή, τσιγάρο, αλκοόλ, ναρκωτικά)
• Περιβαλλοντικές και επαγγελματικές εκθέσεις (έκθεση σε παρασιτοκτόνα, χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές κλπ).

Ο ρόλος των αντιοξειδωτικών.

Αντιοξειδωτικά για τον άντρα 

Καθώς το οξειδωτικό στρες είναι μία από τις κύριες αιτίες υπογονιμότητας, συνιστάται η χορήγηση αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων για την απομάκρυνση των ελεύθερων ριζών, δημιουργώντας έτσι ισορροπία μεταξύ ROS και αντιοξειδωτικών. Τα αντιοξειδωτικά όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, το σελήνιο, ο ψευδάργυρος και η γλουταθειόνη είναι σημαντικά για την ανδρική υπογονιμότητα. Το Fertilovit® MPLUS είναι το πρώτο συμπλήρωμα για τη διατροφική διαχείριση των πιο συχνών διαταραχών της ανδρικής γονιμότητας με μία αντιοξειδωτική ουσία παρατεταμένης αποδέσμευσης.

Η πατενταρισμένη και κλινικά δοκιμασμένη για την αποτελεσματικότητας της φόρμουλα του Fertilovit® MPLUS περιέχει αντιοξειδωτικά (βιταμίνες C, E, φυλλικό οξύ, ψευδάργυρος, σελήνιo, γλουταθειόνη, Ν-ακετυλ-L-κυστεΐνη) που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες. Ο επιστημονικά διαμορφωμένος συνδυασμός βιταμινών και άλλων ζωτικών για το σπέρμα ουσιών (όπως ο ψευδάργυρος και το σελήνιο, που προάγουν την ανάπτυξη υγιούς σπέρματος) καθώς και η παρατεταμένης απελευθέρωσης βιταμίνη C – προστατεύουν τα σπερματοζωάρια διαρκώς από το επιζήμιο για την ανδρική γονιμότητα οξειδωτικό στρες. Η χρήση του Fertilovit® MPLUS προτείνεται για τουλάχιστον 3 μήνες, προκειμένου να επιδράσει σε ένα ολοκληρωμένο κύκλο παραγωγής και ωρίμανσης σπέρματος.